طرح صعتی و حقوق داخلی کشورها

 فرانسه

در نظام حقوق فرانسه طرح­ها و مدل­ها بطور کلی در قالب دو دسته از قوانین و مقررات مورد حمایت قرار می­گیرند. قسمتی از این قوانین و مقررات در کتاب اول کد مالکیت معنوی فرانسه آمده است که در آن بطور کلی آثار اصیل مالکیت معنوی صرف نظر از نوع و شکل آن مورد حمایت قرار گرفته­اند. به عنوان مثال هنرهای کاربردی در قالب قوانین و مقررات یاد شده مورد حمایت هستند.

علاوه بر قوانین و مقررات فوق، مقررات ویژه­ای نیز در رابطه با طرح­های صنعتی و مدل­ها در کتاب پنجم از کد مالکیت معنوی فرانسه وجود دارد. براساس آن طرح­های صنعتی باید دارای ویژگی­های خاصی باشند تا در قالب یاد شده مورد حمایت قرار گیرند. از جمله این شرایط و ویژگی­ها این است که طرح صنعتی و مدلهای صنعتی باید جدید و از نظر شکل ظاهر یا ساختار و ترکیب متفاوت از طرح­های موجود باشند.

به عبارت دیگر دارای ویژگی منحصر به فرد باشد.

برخلاف قوانین و مقررات قبلی برای اینکه طرح­ها در قالب فوق قابل حمایت باشند باید دارای شرایط شکلی خاص نیز باشند.

 آلمان

مالکیت صنعتی در آلمان در قالب ساز و کارهای حقوقی متفاوت مورد حمایت قرار می­گیرد. به عبارت دیگر، جنبه­ های مختلف مالکیت صنعتی از نظام­های متفاوت حمایتی می­توانند در آلمان برخوردار باشند. طرح صنعتی نیز به عنوان یکی از مصادیق مالکیت معنوی می­تواند از نظام­های مختلف حمایتی در این کشور مستفید باشد. برای برخورداری از این نظام­های حمایتی نیز شرایط ماهوی و شکلی مختلفی ضرورت دارد که با توجه به نوع نظام­ها می­تواند متفاوت باشد. این نظام همچنین می­تواند همزمان یا بصورت جایگزین قابل اجرا باشند. بطور کلی با توجه به قوانین و مقررات مختلف آلمان، نظام­ها و ساز و کارهای حقوقی زیر می­تواند برای حمایت از طرح­های  صنعتی در معنای عام کلمه قابل اعمال باشند:

  1. قانون ثبت طرح صنعتی مصوب 1876
  2. قانون اختراعات مصوب 1980
  3. قانون مدل اشیاء مفید مصوب 1986
  4. قانون کپی رایت و حقوق مرتبط مصوب 1964
  5. قانون علیه رقابت مکارانه مصوب 1909

برای کسب حمایت در قالب نظام خاص و قانون ثبت طرح­های صنعتی، طرح مورد درخواست حمایت باید دارای شرایط شکلی و ماهوی خاصی باشد. تشخیص تعدادی از آنها به عهده اداره ثبت و بقیه نیز بویژه شرایط ماهوی صرفاً در صورت اعتراض، قابل بررسی در محاکم ذیصلاح است.

 ژاپن

در نظام داخلی ژاپن نیز ساز و کارهای حقوقی متفاوتی برای حمایت از طرح­های صنعتی به معنای عام کلمه وجود دارد که صاحب طرح برای استفاده از آنها در جهت حمایت از طرح خود باید شرایط ماهوی و شکلی خاصی را رعایت کند.

در این نظام، طرح صنعتی به معنای خاص کلمه در قالب نظام خاص حمایت از طرح صنعتی قابل حمایت است. استفاده از این نظام منوط به دارا بودن شرایط شکلی و ماهوی است که به تفصیل در قانون یاد شده آمده است. از جمله این شرایط این است که طرح قابل استفاده در یک کالا یا قسمتی از آن باشد. همچنین شرط جدید بودن طرح و اصالت ان نیز برای استفاده از این نظام ضرورت دارد.

البته همانطور که گفتیم طرح­هایی که دارای جنبه­های کاربردی و فنی خاصی هستند نیز بنا به ماهیت خود می­توانند در قالب نظام­های اختراع و مدل اشیاء مفید مورد حمایت قرار گیرند. طراح همچنین در شرایط خاصی می­تواند در قالب علائم تجاری نیز برای طرح خود در خواست حمایت کند.

طرح­هایی که جنبه هنری دارند و برای استفاده بر روی کالا یا قسمتی از آن طراحی نشده­اند هم می­توانند در قالب نظام کپی رایت در این کشور مورد حمایت قرار گیرند؛ زیرا در این نظام اساساً آثاری که جنبه هنری دارند مورد حمایت هستند.

 انگلیس

در نظام ملی انگلیس نیز طرح­های صنعتی در قالب ساز و کارهای مختلف مورد حمایت قرار می­گیرد. به عبارت دیگر در حقوق انگلیس یک نظام مرکب برای حمایت از طرح­های صنعتی پیش­بینی شده است. ساز و کار ثبت طرح صنعتی برای برخی از مصادیق طرح­های صنعتی تعیین شده است که در این نظام طرح­های صنعتی به موجب قانون ثبت طرح­های صنعتی مصوب (RDA1949) که به موجب قانون کپی رایت، اختراعات و طرح­های صنعتی مصوب 1988 معروف به قانون CDPA 1988 مورد اصلاح قرار گرفته است، مورد حمایت قرار می­گیرند.

برخی دیگر از مصادیق طرح­های صنعتی، بطور اتوماتیک و بدون نیاز به ثبت به موجب قسمت سوم از قانون CDPA مصوب 1988 مورد حمایت قرار می­گیرد.

تعدادی دیگر از طرح­های صنعتی بطور اتوماتیک در قالب کپی رایت و به موجب قسمت اول از قانون CDPA مصوب 1988 مورد حمایت قرار می­گیرند.

با توجه به مراتب فوق روشن است که در انگلیس برای حمایت از طرح­های صنعتی از یک نظام مرکب استفاده شده است. همچنین ممکن است که یک مصداق از طرح صنعتی همزمان در قالب ساز و کارهای مختلف مورد حمایت قرار گیرد. البته گرایش قانونگذاری در انگلیس این است که طرح­های صنعتی بیشتر در قالب ساز و کارهای غیر از کپی رایت مورد حمایت باشند.

در کنار ساز و کارهای فوق، اشکال سه بعدی و طرح­های که واجد شرایط ماهوی برای ثبت اختراع باشند می­توانند به ترتیب در قالب نظام علامت تجاری و اختراعات مورد حمایت قرار گیرند.

 آمریکا

در نظام حقوقی آمریکا برای حمایت از طرح­های صنعتی ساز و کار واحد و یکسانی وجود ندارد. طرح­های صنعتی در معنای خاص بموجب قانون اختراعات و طرح­های صنعتی مورد حمایت قرار می-گیرند. همچنین در صورتی که طرح­های صنعتی واجد شرایط مربوط به مدلهای اشیاء مفید باشند در این قالب مورد حمایت هستند. البته نظام کپی رایت و علائم تجاری نیز تحت شرایطی می­توانند برای دارندگان طرح­های صنعتی در جهت حمایت از طرح­هایشان مورد استفاده قرار گیرند.

 ایران

در ماده 2 قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348، طرح و آثار تزئینی و تجسمی مورد حمایت قرار گرفته است. ماده 2 آئین نامه اجرایی مادۀ 21 قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1350 نیز نحوه ثبت طرح­ها را بیان کرده است.

در کنوانسیون پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی که جمهوری اسلامی ایران عضویت در آن را پذیرفته است و بر حسب ماده 9 قانون مدنی در حکم قانون داخلی است؛ کشورهای عضو مکلف شده­اند که از طرح­های صنعتی حمایت کنند.

در سال 1385 نیز قانون ساماندهی مد و لباس به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است. به موجب ماده 4 قانون یاد شده، طرح­ها و الگوهای تولید شده پارچه و لباس مبتنی بر نمادهای ایرانی و اسلامی مشمول حمایت قانونی حقوق مؤلفان و مصنفان و قانون ثبت اختراعات و مالکیت صنعتی خواهد بود.

قانون ثبت اختراعات، طرح­های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 از طرح­های صنعتی در قالب نظام خاص حمایت کرده است.

با توجه به مراتب فوق ذکر نکات زیر ضروری بنظر می­سد:

  1. اگرچه قانون حمایت مؤلفان، مصنفان مصوب 1348 در ماده 2 خود، طرح­ها را به عنوان آثار مورد حمایت معرفی کرده است و در آئین­نامه مربوطه نیز نحوه ثبت طرح­ها بیان شده است لیکن عملاً طرح­ها در چارچوب قانون و آئین­نامه یاد شده مورد ثبت قرار نگرفته­اند و طراح­ها استقبال چندانی در خصوص مورد نداشته­اند.
  2. بموجب مفاد کنوانسیون پاریس، جمهوی اسلامی ایران به عنوان یکی از اعضای آن تکلیف داشته است که از طرح­های صنعتی حمایت کند. علیرغم تکلیف فوق به لحاظ خلاء قانونی عملاً کشور نتوانسته ساز و کار یا سازو کارهایی را برای حمایت همه مصادیق طرح­های صنعتی تعریف کند، در نتیجه تعداد زیادی از طرح­ها بویژه طرح­های کاربردی از شمول حمایت عملاً خارج بوده­اند.
  3. برخی از طرح­ها بویژه مدل­های صنعتی و اشکال سه بعدی در قالب علامت تجاری در کشور مورد حمایت قرار گرفته­اند.
  4. در رابطه با قانون سامان­دهی مد و لباس نیز موارد زیر قابل ذکر بنظر می­رسد:

الف- این قانون تلاش دارد که از طرح­ها و الگوهای تولید شده پارچه و لباس در دو قالب نظام مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری حمایت به عمل آورد.

ب- عبارت «قانون ثبت اختراعات و مالکیت صنعتی» صحیح بنظر نمی­رسد و منظور قانونگذار با توجه به زمان تصویب قانون یاد شده، قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1310 است.

ج- با توجه به قانون مصوب 1310، طرح­ها تنها در صورتی که واجد شرایط اختراعات یا علائم تجاری باشند در قالب نظام مالکیت صنعتی قابل حمایت بودند؛ بنابراین طیف وسیعی از طرح­های کاربردی مشمول حمایت در این قالب نبوده­اند.

د- با توجه به ایرادات فوق عملاً این قانون نتوانسته از صاحبان طرح­ها و الگوهای تولید شده پارچه و لباس حمایت به عمل آورد.

  1. قانون ثبت اختراعات، طرح­های صنعتی و علائم تجاری که یک قانون آزمایشی است، علیرغم ابهامات و اشکالات مترتبه بر آن توانسته است تا حدودی ضمن پر کردن خلاءهای قانونی در حوزه حمایت از طرح­های صنعتی، از صاحبان طرح­های صنعتی حمایت به عمل آورد.
  2. رویه قضایی در حوزه طرح­های صنعتی علیرغم اینکه در مقایسه با علامت تجاری و اختراعات از قدمت چندانی برخوردار نیست از غنای نسبی برخوردار و تا حدودی توانسته است ابهامات قانون یاد شده را بویژه در حوزه شرایط ماهوی ثبت طرح­های صنعتی بر طرف نماید.

ارسال نظر

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

82 − = 81

Call Now Buttonمشاوره رایگان 02157731